اسطوخودوس - Lavender

گل اسطوخودوس یکی از خوشبوترین گیاهان دارویی در جهان به حساب می‌آید. اسطوخودوس با نام علمی لاواندولا (Lavandula) از گیاهان تیره نعنا و همچنین از گیاهان دارویی است. ریشه لاتین این گیاه به معنای شوینده و تمیز کننده است و در گذشته از این گیاه برای معطر کردن لباس‌ها و از بین بردن بوی نامطبوع استفاده می‌کردند.

نام فارسی این گیاه نیز، از لغت لاتین استوخاس (Stoechas) گرفته شده است و در حال حاظر به گونه ای از اسطوخودوس اطلاق می‌شود که بیشترین پراکندگی را دارد و فاقد عطر و بوی مناسب و خواص دارویی موجود در سایر گونه های این گیاه می‌باشد. این گیاه گل‌دار، بومی مناطق کوهستانی و بخش‌های مدیترانه‌ای است و بیشتر در مناطق آفتابی و زمین‌های سنگی رشد می‌کند.

این گیاه در مناطق مختلفی از جمله ایران، هند، چین، انگلیس و کانادا به صورت خودرو رشد می‌کند و علاوه بر آنکه به عنوان یک گیاه دارویی پرخاصیت در طب سنتی کشورمان مورد استفاده قرار می‌گیرد به عنوان یک خوراکی مفید در سبد غذایی بسیاری از خانواده‌های آسیایی و اروپایی قرار دارد. اولین استفاده از گیاه اسطوخودوس و روغن معطر آن به آداب و رسوم و سنت‌های قدیمی روم باستان تعلق دارد که، مردم هنگام حمام کردن از روغن این گیاه استفاده می‌کردند و قدمت استفاده از آن به زمان امپراطوری روم برمی‌گردد.

خواص اسطوخودوس

از دوران باستان، گیاه اسطوخودوس بعنوان یک دارو و خوشبو کننده طبیعی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.رايحه خوشبو روغن اسطوخودوس، یک روش درمانی عالی و کاربردی براي بهبود خلق و خو، رفع خستگی، کاهش اضطراب و افسردگی، بی‌خوابی‌های شبانه و تحرکات معده است. در گذشته اعتقاد اکثر مردم بر این بود که پر کردن بالشت با گل اسطوخودوس به خواب بهتر و رفع کابوس کمک می‌کند و این اعتقاد هنوز هم در بین مردم بعضی مناطق وجود دارد.

همچنین برخی مجامع، در طول جنگ جهانی اول، این گیاه را بعنوان ماده ضدعفونی کننده برای بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار می‌دادند. از دیگر کاربردهای این گیاه می‌توان به درمان نیش حشرات، سوختگی و همینطور رفع شوره سر اشاره کرد.

این گیاه سودمند در آشپزی هم کاربردهای فراوانی دارد و افزودن مقدار کمی از این گیاه به صورت کوبیده شده به غذا، باعث شیرین شدن انواع آش‌ها می‌شود. از گیاه اسطوخودوس شربت هم تهیه می‌شود که از آن برای تهیه کلوچه‌های مختلف و شیرینی‌های خمیری مانند، با نام مارش مالو استفاده می‌شود. در کشورهای شمال آفریقا و بویژه الجزایر، مردم از گل‌های خشک شده اسطوخودوس به عنوان ادویه در غذاهای بومی خود استفاده می‌کنند.

اسطوخودوس برای بیماری‌های تنفسی مانند برونشیت و رینیت هم بسیار موثر و کاربردی است. این گیاه یک ماده ضدعفونی کننده ریوی است که ترشحات برونشیتی را کاهش می‌دهد و به خلط رساندن عفونترا تسهیل می‌کند.

در طب سنتی راه‌های زیادی برای تقویت حافظه وجود دارد، اما یکی از پرکاربردترین آن‌ها استفاده از عرقیات گیاهی است. به اعتقاد متخصصان، نوشیدن یک فنجان عرق اسطوخودوس هر شب و پیش از خواب، به مدت 30 تا 40 روز می‌تواند تاثیر زیادی در افزایش توان مغز، بهبود عملکرد آن و تقویت حافظه داشته باشد.

اسطوخودوس بخاطر خاصیت ضد باکتریایی که دارد برای سرماخوردگی‌ هم بسیار مفید است و بخور آن در دوره سرماخوردگی باعث باز شدن مجاری تنفسی و بهبود بیماری می‌شود. به این صورت که گرما باعث انبساط رگ‌ها و افزایش سرعت جریان خون می‌شود و در نتیجه سرعت واکنش سیستم ایمنی بدن در مقابل بیماری را بالا می‌برد.دم کرده گیاه اسطوخودوس برای تقویت حافظه و همچنین رفع سوء هاضمه بسیار موثر است، چرا که اسطوخودوس خاصیت "کارمیناتیو" داشته و باعث دفع گازهای روده می‌شود.

اسطوخودوس و کاربرد آن در عطرسازی

اسانس اسطوخودوس که ماده‌ای روغنی است، بطور عمده در ساخت عطر و ادکلن و محصولات بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسطوخودوس گونه‌های متفاوتی دارد که بعضی از آن‌ها در صنعت عطرسازی کاربرد دارند. این گونه‌ها عبارت اند از:

اسطوخودوس انگلیسی (Lavandula officinalis)

اسطوخودوس تیری (Lavandula latifolia)

اسطوخودوس کافوردار فرانسوی (Lavandula stoechas)

برای گرفتن اسانس گیاه اسطوخودوس از روش تقطیر با بخار استفاده می‌شود و این اسانس با روغن‌هایی نظیر لینالول و استات لینالیل ترکیب می‌شود. فرآیند تقطیر معمولا توسط دستگاه‌های تقطیر کننده کوچک انجام می‌شود و بازدهی آن در سال، چیزی حدود 100 تن روغن خالص اسطوخودوس است. این روغن بلافاصله بعد از تهیه مورد استفاده قرار می‌گیرد و دارای عطر شیرین و محسور کننده می‌باشد.

حالت خالص روغن اسطوخودوس بی رنگ و یا زرد روشن است، اما رایحه آن به منشا، عرض جغرافیایی که در آن رشد کرده و تکنیکی که برای تقطیر آن استفاده می‌شود بستگی دارد و اسانس روغنی آن دارای رایحه‌ای شیرین تا تند و خاص می‌باشد. عصاره این گیاه از گل‌های مرغوب آن استخراج می‌شود وبزرگترین تولیدکنندگانروغن اسطوخودوس کشورهای بلغارستان، فرانسه و اوکراین هستند.

ابسولوت اسطوخودوس به رنگ سبز است و رایحه غلیظ آن بوی تند و منحصر به فردی دارد و در واقع رایحه طبیعی گل‌های اسطوخودوس در دشت‌ها را تداعی می‌کند. این اسانس از اسطوخودوس رایحه شیرین‌تری دارد و نسبت به اسانس روغنی آن فلورال کمتر و خاصیت درمانی بیشتری دارد. ابسولوت اسطوخودوس همانند اسانس روغنی آن بویی مشابه با مرکبات و بویژه ترنج، بلوط، نعنا هندی، کاج، رزماری، نارنج، ریحان و شکوفه‌های پرتقال دارد.

عطرهای با نت اسطوخودوس

اسطوخودوس (lavender) بخاطر رایحه آرامش بخشی که دارد بطور گسترده در صنعت عطر و ادکلن و آروماتراپی (رایحه درمانی) از آن استفاده می‌شود. این نت عطر بیشتر در ساخت عطرها و ادکلن‌های مردانه و همچنین زنانه کاربرد دارد و در ساخت آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.

گیاه اسطوخودوس دارای طبع سرد است، از این رو عطرهایی که در آن‌ها از اسانس اسطوخودوس استفاده می‌شود بیشتر برای فصول گرم سال، یعنی بهار و تابستان مناسب هستند. از جمله عطر‌های معروفی که در ساختشان از این گیاه استفاده شده است می‌توان به Dior Homme Intense و Fahrenheit Dior اشاره کرد. در ادامه به معرفی تعداد بیشتری از عطرها که نت اسطوخودوس را در خود دارند می‌پردازیم.

1- فراری پیور لوندر (Pure Lavender)

خرید عطرفراری پیور لوندر

عطر پیور لوندر از برند فراری، عطری است زنانه و مردانه که در سال 2015 توسط اورلین گیشارد به بازار عطر و ادکلن عرضه شد. این عطر عامه پسند و خوشبو در رایحه میانی خود دارای اسطوخودوس است که جذابیت خاصی به آن بخشیده است. رایحه مدرن این عطر با نت‌های تیز و مشخص هل، ترنج و لیمو آغاز می‌شود و در رایحه میانی خود به مریم گلی و اسطوخودوس می‌رسد. در انتها با رایحه گنگ و مبهم وانیل، چوب کشمیر و نعنا هندی به پایان می‌رسد.

2- کرید ابردین لوندر (Aberdeen Lavender)

خرید عطر کرید ابردین لوندر

عطر ابردین لوندر از برند سلطنتی عطر و ادکلنکرید در سال 2014 با رایحه شرقی خنک و تلخ برای استفاده آقایان و بانوان تولید و به بازار عرضه شد. شیشه‌های این عطر همچون عطرهای دیگر برند قدیمی کرید زاویه دار، شاهانه و بسیار شیک هستند. روی شیشه این مدل از عطرها می‌توان پلاکطلایی را مشاهده کرد که روی پلاک، مدل و برند عطر حک شده است. این عطر با رایحه ملایم و نسبتا گرم برای استفاده در تمام فصول سال مناسب است. در نت اولیه Aberdeen Lavender می‌توان رایحه ترنج، رزماری، لیمو و گیاه ترخینه را حس کرد، در نت میانی عطر بوی اسطوخودوس، گل سوسن، گل مریم و رز به مشام می‌رسد و در نهایت و در نت پایانی این عطر بوی نعنا هندی، چرم و علف وتیور به خوبی احساس می‌شود.