رایحه درمانی یا آروماتراپی (aromatherapy) چیست؟

رایحه درمانی در واقع مجموعه‌ای از درمان‌های سنتی یا جایگزین برای درمان بیماری‌های جسمی و مشکلات روحی است. آروماتراپی، با تاثیرگذاری بر روی قوی‌ترین حواس، یعنی حس بویایی و حس لامسه، باعث هماهنگی جسم و روان می‌شود. در آروماتراپی از روغن‌های اسانسی و سایر ترکیبات گیاهی معطر استفاده می شود.

رایحه درمانی، یک درمان قدیمی و مربوط به حدود شش هزار سال قبل است. این درمان سنتی، شاهد پیشرفت زیادی بوده است و امروزه، به طور گسترده در منازل، کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. آروماتراپی برای درمان استرس، اضطراب، دردهای عضلانی و روماتیسمی، مشکلات گوارشی و کاهش درد در حین زایمان، کاهش دردهای ناشی از عوارض شیمی درمانی در بیماران سرطانی و توان‌بخشی، بیماران قلبی و سایر بیماری‌ها موثر است.

آروماتراپی چیست ؟

انجمن ملی آروماتراپی جامع (National Association for Holistic Aromatherapy NAHA)، آن را چنین تعریف می‌کند: «کاربرد درمانی یا استفاده‌ دارویی از مواد معطر (روغن‌های اسانسی) برای همه‌ی جوانب سلامتی».براساس تعریف سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) در سال 1997 محصول به دست آمده از مواد خام گیاهی با استفاده از تقطیر با آب یا بخار، یا محصول حاصل از پوست مرکبات از طریق فرآیندهای مکانیکی، یا تقطیر خشک (فرآیندی که در آن با حرارت دادن به ماده‌ای جامد، محصولی گازی شکل استخراج می‌شود) را روغن اسانسی می‌نامند.

در آروماتراپی از این روغن‌های اسانسی برای ماساژ، به صورت موضعی و ازطریق استنشاق استفاده می‌شود. رایحه درمانی، در سازمان‌ها و فروشگاه‌های مختلف نیز کاربرد دارد. به طور مثال از رایحه سنبل یا رزماری برای آرامش بخشیدن به مشتریانی که درصف انتظار هستند استفاده می‌شود. همچنین رایحه لیمو و اوکالیپتوس به منظور جلوگیری از کاهش هوشیاری کارمندان بانک مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آروماتراپی یا رایحه درمانی چگونه می‌تواند مؤثر واقع شود؟

حالا که دیگر می‌دانید آروماتراپی یعنی چه با این سؤال روبرو می‌شوید که آروماتراپی یا بو درمانی چقدر می‌تواند مؤثر واقع شود؟ انسان تأثیر پذیری بسیاری بالایی از بوها عطرها و رایحه‌ها دارد. اینکه ما چه تأثیری از رایحه‌های متفاوت دریافت می‌کنیم غیر قابل کنترل است ولی می‌توانیم رایحه‌هایی که را که استنشاق می‌کنیم انتخاب کنیم.

بد نیست بدانید که مغز انسان تا حد بسیار زیادی از بوها تأثیر می‌گیرد. به عنوان مثال چرا همیشه مغازه گل فروشی بیشتر از خود گل‌ها رایحه گل‌ها را به همراه دارد؟ یا چرا بوی خوش یک کیک و یا نان شما را مجبور می‌کند که از مغازه‌ای خرید کنید؟ یا عطر تند همکارتان برای شما سردرد می‌آورد و یا یک بو شما را در خاطرات دوردست زندگی غرق می‌کند؟ حتی اگر نتوانیم بو درمانی یا آروماتراپی را به سطح گسترده‌ای از زندگی تعمیم دهیم حداقل مطمئنیم که روزمره ما تا حد زیادی از آن تأثیر می‌گیرد.

کاربردهای بو درمانی برای سلامت جسم و روح

تحقیقات مختلفی بر روی کاربرد رایحه‌ها و اسانس‌ها و روش‌های مختلف آروماتراپی برای درمان یا آرام‌ بخشی روان (aromatherapy) انجام شده است و مزیت‌های فراوانی دارد. از رایحه درمانی به عنوان مکملی برای درمان و بهبود بیماری‌ها ، بهبود مشکلات روحی و سلامتی استفاده می‌شود.

آروماتراپی باعث کاهش حالت تهوع، درد و سوزش بدن،‌ استرس و افسردگی، اضطراب و آشفتگی، بهبود کیفیت خواب، دردهای عضلانی، سردرد، مشکلات گردش خون، مشکلات قاعدگی و یائسگی و مشکلات پوستی و ریزش مو می‌شود.

از آروماتراپی برای بهبود دردها و زخم‌های دندان و دهان نیز استفاده می‌شود. طرفداران آروماتراپی ادعا می‌کنند، که این مشکلات سلامتی و طیف وسیعی از مشکلات سلامتی دیگر با آروماتراپی بهبود می‌یابند، ولی برای تمام موارد استفاده از آروماتراپی، شواهد علمی کاملی وجود ندارد.

روش‌های استفاده از آروماتراپی

معمولا از روغن‌های اسانسی در آروماتراپی، به دو صورت استنشاق یا موضعی استفاده می‌شود. البته هر یک از این روش‌ها با توجه به تاثیراتی که دارند، برای درمان یا بهبود مشکلات مشخصی موثر واقع می‌شوند. بنابراین، پیش از انجام آروماتراپی بهتر است، روش انجام آن را با توجه به مشکلات خود انتخاب کنید.

روش استنشاق در رایحه درمانی

در مکان‌هایی مانند حمام بخار، روغن اسانسی با استفاده از مخزن یا ظرف منتشرکننده یا اسپری در هوا منتشر می‌شود. این روغن‌های معطر از طریق تنفس وارد بدن می‌شوند و بر عملکرد آن تاثیر می‌گذارند. روغن‌های مورد استفاده در آروماتراپی علاوه بر داشتن بوی دلپذیر از خواص فراوانی برای ضدعفونی کردن مجرای تنفسی، برطرف کردن گرفتگی بینی و سینه و آرامش اعصاب و روان برخوردار هستند.

استنشاق روغن‌های اسانسی موجب تحریک سیستم بویایی می‌شود. سیستم بویایی شامل بینی و بخشی از مغز است. مولکول‌هایی که وارد بینی یا دهان می‌شوند، به ریه‌ها رفته و از آنجا به سایر بخش‌های بدن می‌روند. وقتی این مولکول‌ها به مغز می‌رسند، بر سیستم لیمبیک اثر می‌گذارند. سیستم لیمبیک نیز با احساسات، ضربان قلب، فشار خون، تنفس، حافظه، استرس و تعادل هورمونی مرتبط است. در نهایت رایحه پخش شده از روغن‌های اسانسی، می‌توانند اثری خفیف ولی کلی روی بدن بگذارند پس از تاثیر عطر بر روی حافظه غافل نشوید.

روش موضعی در رایحه درمانی

روغن‌های ماساژ، محصولات حمام و مراقبت از پوست، همگی ازطریق پوست جذب می‌شوند. ماساژ دادن ناحیه‌ای که در آن از روغن اسانسی استفاده شده، باعث افزایش گردش خون و میزان جذب می‌شود. برخی افراد عقیده دارند، قسمت‌هایی که در آن‌ها غدد عرق و فولیکول‌های موی بیشتری وجود دارد، روغن‌های اسانسی را بیشتر جذب می‌کنند.

هرگز نباید از روغن‌های اسانسی به طور مستقیم بر روی پوست مورد استفاده قرار داد و همیشه باید این روغن‌ها را با استفاده از روغن‌های حامل، رقیق کرد. معمولا چند قطره روغن اسانسی با 28 گرم روغن حامل ترکیب می‌شود. از رایج‌ترین روغن‌های حامل می‌توان به روغن بادام شیرین و روغن زیتون اشاره کرد. برای استفاده موضعی از روغن‌های اسانسی به منظور رایحه درمانی، همیشه باید پیش از استفاده نمونه‌های جدید آن‌ها، آزمایش آلرژی را بر روی پوست خود انجام دهیم.