سنتتیک (synthetic) در عطرسازی چیست و چه کاربردی دارد؟

دنیای عطر و علم شیمی، بسیار به یکدیگر وابسته هستند. این وابستگی تا آنجایی است، که اگر علم شیمی، به کمک دنیای عطر نمی‌آمد، احتمالا عطرهای امروزی، تا به این اندازه متنوع نبودند و رایحه‌های مختلف این قدر گسترش پیدا نکرده بودند.

در عطرسازی، از علم شیمی استفاده‌های زیادی می‌شود. یکی از مهم‌ترین کاربردهایی که علم شیمی برای عطرسازی دارد، تولید رایحه‌های مصنوعی یا سینتیک است. اگر آشنایی اولیه‌ای با علم شیمی داشته باشید، احتمالا می‌دانید که با استفاده از این علم، می‌توان محصولات مصنوعی یا اصطلاحا شیمیایی مختلفی تولید کرد. در این مقاله، قصد داریم درباره سنتتیک، مفهوم کلی آن و کاربردهایش در طراحی عطرها توضیح دهیم. پس در ادامه همراه ما باشید.

سنتتیک از نظر علمی به چه معنا است؟

در علم شیمی، فرآیندهای زیادی به صورت مصنوعی انجام می‌شوند و در نتیجه آن‌ها، محصولاتی تولید می‌شود، که طبیعی به حساب نمی‌آیند. این ترکیبات، اصطلاحا به ترکیبات مصنوعی یا شیمیایی در بین مردم شناخته می‌شوند.

در واقع سنتتیک کلمه‌ای یونانی است و به معنای ترکیب دو یا چند ماده با استفاده از روش طراحی یا توسط فرآیندهای طبیعی است. البته مفهوم سنتتیک در مقابل مفهوم طبیعی قرار دارد. معنای کلمه سنتتیک در انگلیسی، مصنوعی است. این کلمه، کلمه‌ای لاتین است که به کار بردن آن، در سال‌های 1350 تا 1400 میلادی رایج بوده است.

هر آنچه که به دست انسان و در تقلید از طبیعت، با استفاده از فرآیندهای علم شیمی تولید می‌شوند، در واقع موادی مصنوعی و سنتتیک هستند. ترکیب آلی سنتتیک، ده‌ها هزار نوع از ترکیب‌های مواد شیمیاییِ دارای کربن هستند، که در نتیجه فرآیند سنتز آلی حاصل می‌شوند.

شاید بهترین تعریف برای سنتتیک (synthetic) این باشد، که نت‌هایی با استفاده از دانش شيمی ساخته و به این ترتیب، باعث گسترش قلمروی محدود نت‌های طبيعی می‌شوند. امروزه، دانش شیمی سنتتیک پیشرفت بی‌نظیری داشته است، تا آنجا که دیگر نمی‌توان برای آن مرزی مشخص کرد.

دسته‌بندی سنتتیک‌ها در دنیای عطر

یکی از موضوعات مهم در دنیای عطر، بحث عطاری در شکل کهن و به عبارتی عطرسازی شرقی و عصاره‌گیری است. عطرسازی قدیمی، تفاوت‌های چشمگیری با دانش و فنون عطرسازی امروزی که به نام پرفیومری (Perfumery) در دنیا شناخته می‌شود، دارد.

طبیعتاً این تصور وجود دارد که عطرسازان و استادان طراحی رایحه در ادامه همان سنت عطاری و عطاران مشرق زمین هویت پیدا کرده‌اند. البته که چنین برداشتی به هیچ وجه غلط نیست و حقیقتا هر یک از برترین عطرسازان بزرگ قرن بیستم و دوران کنونی، برای اتکا و آگاهی کامل از ظرافت‌های عطاری شرق و رازهای بی‌نهایت آن، تمام تلاش خود را می‌کنند.

همچنین در این بین، در دنیای امروز، با توجه به شرایط محیطی و طبیعی، نمی‌توانیم بعضی نت‌ها را به طور طبیعی مورد استفاده قرار دهیم. علاوه بر این‌ها، به دلیل وضع شدن قوانین منع استفاده از برخی مواد طبیعی، از طرف سازمان‌های نظارت بهداشتی مرتبط، مانند IFRA یا ان جی اوهای حمایت از حیوانات و محیط زیست، نمی‌توان برخی از رایحه‌های طبیعی را برای استفاده در فرمول عطرهای مختلف، برداشت کرد.

اینجاست که سنتتیک در عطرسازی به کار می‌آید. سنتتیک برای طراحی عطر، برای سه دسته از نت‌ها به کار می‌رود. کاربرد اول سنتتیک در تولید نت‌هایی است، که به صورت طبیعی در ساخت عطر مورد استفاده قرار نمی‌گیرند. این نت‌ها شامل مواردی مانند مشک، کهربا، چرم و مواردی از این قبیل هستند.

کاربرد دوم سنتتیک، مربوط به نت‌هایی است، که نمی‌توان به طور طبیعی از آن‌ها استفاده کرد. این نت‌ها شامل رایحه مواردی مانند اوزون، خون، توپ تنیس و سایر نت‌های این چنینی هستند.

کاربرد سوم، مربوط به نت‌هایی است، که صرفا حاصل خلاقیت شیمیدان‌ها هستند و در طبیعت وجود ندارند. حتما نام نت‌هایی مانند آلدهیدها و کالون‌ها را در ساختار رایحه‌ای عطرها شنیده‌اید. این نت‌ها، به صورت مصنوعی یا اصطلاحا سنتتیک ساخته می‌شوند و در عطرها به کار می‌روند. جالب است بدانید، که کمپانی‌های ساخت نت‌های سنتتیک، برای تولید بهتر و باکیفیت‌تر از این نت‌ها، رقابت می‌کنند.

ماجرای جالب ترس از سنتتیک

در دنیا، افراد زیادی هستند، که نسبت به واژه سنتتیک یا مصنوعی در محصولات مختلف ترس دارند و اگر این عبارت را در قسمت مواد تشکیل دهنده یک محصول ببینند، به هیچ عنوان آن را نمی‌خرند. بنابراین، اگر شما هم از واژه سنتتیک می‌‌ترسید و محصولات سنتتیک را نمی‌خرید، باید بدانید، که در دنیا، سندرمی به نام فوبیای سنتتیک وجود دارد و شما به آن دچار هستید.

البته، گاهی استفاده از واژه سنتتیک، به منظور توصیف کردن عطرها، در بین افراد به عنوان طعنه‌ای برای اشاره به بی کیفیتی مواد تشکیل دهنده عطر به کار می‌رود. همچنین مردم بی‌اطلاع، گاهی اوقات این اصطلاح را معادل با شیمیایی، مزخرف و بد می‌دانند.

موضوع اصلی، در این حوزه، آن است که استفاده از نت‌های سنتتیک در عطر به معنای بی‌کیفیت بودنِ عطر نیست و نباید از شنیدن یا دیدن این واژه ترسید. معمولا فرمول ثابتی برای با کیفیت بودن یا بدون کیفیت بودنِ نت‌های یک عطر وجود ندارد و ممکن است یک نت سنتتیک بارها باکیفیت‌تر، بادوام‌تر و طبیعی‌تر از آن باشد.

به این موضوع نیز باید توجه داشته باشید، که بسیاری از مواد طبیعی دارای ناخالصی هستند و دانش شیمی با روش‌های مختلفی از جمله سنتتیک، به بیشتر شدنِ قدرتِ نت‌ها کمک می‌کند.

در عطرسازی سنتتیک، با الهام از رایحه‌ مادر هر نت، چهره دیگری از رایحه‌ها نمایان و تغییراتی بدیع و بهتر در خلق نت‌ها ایجاد می‌شود، که باعث خوشایندتر شدن اثر هر نت می‌شوند. پس اگر از واژه سنتتیک می‌‌ترسید و فوبیای سنتتیک دارید، باید ترس خود را فراموش کنید، زیرا عطرسازی بدون مواد سنتتیک، مانند نقاشی بدون رنگ‌های قرمز و زرد است.